पुणे, १७ एप्रिल २०२५: राज्यात सध्या उन्हाच्या झळांनी हाहाकार माजवला आहे. अनेक ठिकाणी कमाल तापमानाने चाळीशी ओलांडली असून, अकोला येथे सर्वाधिक ४३.७ अंश सेल्सिअस तापमानाची नोंद झाली आहे. हवामान खात्याने दिलेल्या माहितीनुसार, राज्यात बहुतांश ठिकाणी तापमानात वाढ झाली असून, ही उष्णतेची लाट पुढील काही दिवस कायम राहण्याची शक्यता आहे.
अकोला हे विदर्भातील एक प्रमुख शहर असून, येथील तापमानाने यापूर्वीही अनेकदा उच्चांक गाठले आहेत. एप्रिल २०२२ मध्ये अकोल्यात ४४.२ अंश सेल्सिअस तापमान नोंदवले गेले होते, ज्यामुळे ते जगातील सर्वात उष्ण ठिकाण ठरले होते, अशी माहिती एका वृत्तवाहिनीने दिली होती. यंदाही अकोला आणि विदर्भातील इतर भागांमध्ये उष्णतेचा कहर पाहायला मिळत आहे. उन्हाच्या या तीव्र झळांमुळे स्थानिक नागरिकांचे जनजीवन विस्कळीत झाले असून, शेती आणि पिकांवरही विपरीत परिणाम होण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे.
उष्णतेचा शेतीवर परिणाम
२०२१ मध्ये ‘द इंडियन एक्सप्रेस’ने प्रकाशित केलेल्या एका अभ्यासानुसार, महाराष्ट्रातील ८० टक्के जिल्ह्यांमध्ये पुढील काही दशकांत वार्षिक किमान तापमानात लक्षणीय वाढ होण्याची शक्यता आहे. या वाढत्या तापमानाचा थेट परिणाम शेतीवर होणार असून, ज्वारीसारख्या पारंपरिक पिकांचे उत्पादन १८ टक्क्यांनी, तर भाताचे उत्पादन ४९ टक्क्यांपर्यंत कमी होण्याचा धोका आहे. याशिवाय, ऊस, कांदा आणि मका यांसारख्या नगदी पिकांवरही याचा परिणाम होण्याची शक्यता आहे. अकोला, वाशिम, परभणी आणि यवतमाळसारख्या जिल्ह्यांमध्ये पावसाच्या प्रमाणात वाढ होण्याची शक्यता असली, तरी ही अनियमितता शेतीसाठी हानिकारक ठरू शकते.
२०२१ मध्ये ‘द इंडियन एक्सप्रेस’ने प्रकाशित केलेल्या एका अभ्यासानुसार, महाराष्ट्रातील ८० टक्के जिल्ह्यांमध्ये पुढील काही दशकांत वार्षिक किमान तापमानात लक्षणीय वाढ होण्याची शक्यता आहे. या वाढत्या तापमानाचा थेट परिणाम शेतीवर होणार असून, ज्वारीसारख्या पारंपरिक पिकांचे उत्पादन १८ टक्क्यांनी, तर भाताचे उत्पादन ४९ टक्क्यांपर्यंत कमी होण्याचा धोका आहे. याशिवाय, ऊस, कांदा आणि मका यांसारख्या नगदी पिकांवरही याचा परिणाम होण्याची शक्यता आहे. अकोला, वाशिम, परभणी आणि यवतमाळसारख्या जिल्ह्यांमध्ये पावसाच्या प्रमाणात वाढ होण्याची शक्यता असली, तरी ही अनियमितता शेतीसाठी हानिकारक ठरू शकते.
हवामान बदलाचा धोका
हवामान बदलामुळे महाराष्ट्रातील अनेक जिल्ह्यांमध्ये तापमानात १ ते २.५ अंश सेल्सिअसने वाढ होण्याचा अंदाज आहे. विशेषतः मुंबई, पुणे, सातारा आणि सोलापूरसारख्या जिल्ह्यांमध्ये ही वाढ २०३३ नंतर अधिक स्पष्टपणे दिसून येईल, असे अभ्यासात नमूद करण्यात आले आहे. या वाढत्या तापमानामुळे अन्नसुरक्षा धोक्यात येण्याची भीती आहे. तज्ज्ञांच्या मते, सरकारने हवामान बदलाच्या या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी शेती आणि जलसंपदा धोरणांमध्ये बदल करणे आवश्यक आहे.
हवामान बदलामुळे महाराष्ट्रातील अनेक जिल्ह्यांमध्ये तापमानात १ ते २.५ अंश सेल्सिअसने वाढ होण्याचा अंदाज आहे. विशेषतः मुंबई, पुणे, सातारा आणि सोलापूरसारख्या जिल्ह्यांमध्ये ही वाढ २०३३ नंतर अधिक स्पष्टपणे दिसून येईल, असे अभ्यासात नमूद करण्यात आले आहे. या वाढत्या तापमानामुळे अन्नसुरक्षा धोक्यात येण्याची भीती आहे. तज्ज्ञांच्या मते, सरकारने हवामान बदलाच्या या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी शेती आणि जलसंपदा धोरणांमध्ये बदल करणे आवश्यक आहे.
नागरिकांना सतर्कतेचा इशारा
हवामान खात्याने नागरिकांना दुपारी १२ ते ४ या वेळेत घराबाहेर न पडण्याचा सल्ला दिला आहे. तसेच, भरपूर पाणी पिणे, हलके कपडे परिधान करणे आणि उष्माघातापासून स्वतःचा बचाव करणे यासारख्या सूचना देण्यात आल्या आहेत. उष्णतेच्या या लाटेमुळे विशेषतः लहान मुले आणि वृद्ध व्यक्तींनी अधिक काळजी घ्यावी, असे आवाहन प्रशासनाने केले आहे.
हवामान खात्याने नागरिकांना दुपारी १२ ते ४ या वेळेत घराबाहेर न पडण्याचा सल्ला दिला आहे. तसेच, भरपूर पाणी पिणे, हलके कपडे परिधान करणे आणि उष्माघातापासून स्वतःचा बचाव करणे यासारख्या सूचना देण्यात आल्या आहेत. उष्णतेच्या या लाटेमुळे विशेषतः लहान मुले आणि वृद्ध व्यक्तींनी अधिक काळजी घ्यावी, असे आवाहन प्रशासनाने केले आहे.
उन्हाच्या या झळांनी राज्यातील जनजीवनावर गंभीर परिणाम केला असून, हवामान बदलाच्या या संकटाला तोंड देण्यासाठी व्यापक उपाययोजनांची गरज असल्याचे मत तज्ज्ञांनी व्यक्त केले आहे.