महाराष्ट्रातील ग्रामीण भागात दारूच्या व्यसनाचे प्रमाण प्रचंड वाढले असून, यामुळे अनेक कुटुंबे उद्ध्वस्त होत असल्याचे चित्र समोर येत आहे. सामाजिक मंच X वर नुकत्याच झालेल्या चर्चेनुसार, गावांमध्ये दारू सहज उपलब्ध होत असल्याने आणि सामाजिक-आर्थिक तणावांमुळे लोक या व्यसनाकडे वळत आहेत. @niranjan_blog या युजरने आपल्या पोस्टमध्ये याबाबत चिंता व्यक्त करताना सांगितले की, “गावाकडे दारूचं प्रमाण प्रचंड वाढलं आहे. दारूमुळे देशोधडीला लागलेली कुटुंबं गावाकडे डोळ्यांनी पाहिली आहेत. काल रात्री परिचयातील एक जण असंच गेलं.. वय फार फार 40.” या पोस्टला अनेकांनी प्रतिसाद देत आपले अनुभव शेअर केले.
सांगली जिल्ह्यातील एका गावात तर परिस्थिती अत्यंत बिकट आहे. @iAgricos यांनी सांगितले की, “सांगली जिल्ह्यातील एका गावात साधारण ३०-४० डबे दिले जातात, कारण घरात जेवण बनवणारं कोणी नाही आणि तरुण नोकरीनिमित्त पुण्यात-मुंबईत आहेत.” या गावाची लोकसंख्या सुमारे ४,००० आहे, आणि अनेक कुटुंबे दारूच्या व्यसनामुळे अडचणीत आहेत. @Santuvibes यांनीही आपल्या प्रतिक्रियेत सांगितले की, “गावात दारू सहज उपलब्ध होते, विशेषतः हातभट्टीची. तणाव, एकटेपण, आर्थिक अडचणी आणि बालपणातील त्रासदायक अनुभव यामुळेही लोक दारूकडे वळतात.”
याशिवाय, तरुण पिढीही या व्यसनाच्या विळख्यात अडकत असल्याचे चिंताजनक चित्र आहे. @Thecricketeng यांनी सांगितले की, “गावाकडे छोटी मुले जी कॉलेजमध्ये आहेत, त्यांच्यात दारू-सिगारेटचं प्रमाण जास्त आहे.” दारूच्या वाढत्या वापरामागे अनेक कारणे असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. संशोधनानुसार, ग्रामीण भागात दारूच्या हानीकारक वापराचे प्रमाण शहरी भागापेक्षा जास्त आहे. द लॅन्सेट पब्लिक हेल्थच्या एका अहवालात असे दिसून आले आहे की, ग्रामीण आणि दुर्गम समुदायांमध्ये दारू-संबंधित आजारांचे प्रमाण जास्त आहे, ज्यामध्ये दारू पिऊन वाहन चालवणे आणि आत्महत्येच्या घटनांचा समावेश आहे.
@DrLearnerTell यांनी तर थेट मराठी माणसाच्या दारू पिण्याच्या सवयीवर टिप्पणी करताना म्हटले, “मराठी लोक तुफान पितात.. स्वाभिमानाने पितात.. नाद नाय करायचा म्हणतात आणि पितात.. बेवडा समाज कसा वर जाणार..!” याशिवाय, @amolshirfuleR यांनी सांगितले की, “दारू पिऊन मरण पावण्याच्या घटना वाढल्यात, कारण दारू पिण्यासाठी आजकाल कारणं खूप झालीत. आणि काही जण असेही म्हणतात की दारूची जी अगोदरची दर्जा होता, तो आता राहिला नाही. बनावट दारू येतेय.”
सामाजिक आणि आरोग्यविषयक परिणाम:
PMC च्या एका अभ्यासानुसार, भारतातील ग्रामीण आणि झोपडपट्टी भागातील लोकांमध्ये दारूच्या व्यसनाचे प्रमाण सारखेच आहे, आणि यामुळे मृत्यू आणि अपंगत्वाचे प्रमाण वाढत आहे. विशेषतः कडक दारू पिण्याची सवय आणि दीर्घकालीन व्यसन यामुळे आरोग्यावर गंभीर परिणाम होत आहेत. याशिवाय, बनावट दारूमुळे मृत्यूचे प्रमाणही वाढत आहे, ज्याचा उल्लेख अनेकांनी या चर्चेत केला.
उपाययोजना:
या समस्येवर मात करण्यासाठी स्थानिक पातळीवर जागरूकता वाढवणे आणि सरकारने कठोर कारवाई करणे गरजेचे आहे. सोलापूर ग्रामीण भागात 2022 मध्ये सुरू झालेल्या ‘ऑपरेशन चेंज’ या उपक्रमाचा संदर्भ देता येईल, जिथे 600 हून अधिक कुटुंबांना बेकायदेशीर दारू उत्पादनातून बाहेर काढून त्यांना नवीन रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देण्यात आल्या. अशा उपाययोजनांची गरज महाराष्ट्रातील इतर ग्रामीण भागातही आहे.
या समस्येकडे गांभीर्याने लक्ष देण्याची गरज असून, स्थानिक प्रशासन, सामाजिक कार्यकर्ते आणि समुदायाने एकत्र येऊन या संकटाचा सामना करणे आवश्यक आहे. दारूच्या व्यसनामुळे केवळ व्यक्तीच नव्हे, तर संपूर्ण कुटुंबे आणि समाज उद्ध्वस्त होत आहे, आणि यावर तातडीने उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.